فراتر از یک توریست: ۱۲ قدم ساده برای تبدیل شدن به یک گردشگر سبز و مسئول
شاید این کار بزرگ و پیچیده به نظر برسد، اما خبر خوب این است که تبدیل شدن به یک گردشگر مسئول، نیازمند فداکاریهای عظیم نیست. این یک سفر است، نه یک مقصد؛ سفری که با قدمهای کوچک و آگاهانه آغاز میشود. در این راهنما، ۱۲ قدم ساده و عملی را با هم مرور میکنیم که میتوانید از همین سفر بعدی خود آنها را به کار ببندید و تفاوت بزرگی ایجاد کنید.
سفر، یکی از جادوییترین تجربههای انسانی است. گشودن یک نقشه، چرخاندن کره زمین و انتخاب یک نقطه جدید برای کشف؛ اینها آغازگر ماجراجوییهایی هستند که روح ما را جلا میدهند، افق دیدمان را گسترش میدهند و خاطراتی میسازند که تا ابد در گنجینه ذهنمان میدرخشند. ما سفر میکنیم تا از روزمرگی فرار کنیم، با فرهنگهای نو آشنا شویم، طعمهایی را بچشیم که هرگز تصور نمیکردیم و زیباییهای سیارهمان را با چشمان خود ببینیم.
اما این زیبایی یک روی دیگر هم دارد. صنعتی که به ما امکان میدهد جهان را ببینیم، میتواند ناخواسته به همان جهانی که دوستش داریم آسیب بزند. از پدیده «گردشگری انبوه» (Overtourism) که شهرهای تاریخی مانند ونیز و بارسلون را در آستانه فروپاشی قرار داده، تا ردپای کربنی که هر پرواز از خود به جا میگذارد و کوههایی از زبالههای پلاستیکی که در سواحل بهشتی انباشته میشوند.
اینجاست که مفهوم «سفر مسئولانه» یا «گردشگری سبز» وارد میشود. این مفهوم به معنای دست کشیدن از سفر نیست، بلکه به معنای بازنگری در «چگونه» سفر کردن ماست. گردشگری مسئولانه یعنی پذیرفتن این واقعیت که ما در هر مقصدی، یک «مهمان» هستیم و وظیفه داریم که آن مکان را بهتر، یا حداقل نه بدتر از زمانی که به آن وارد شدیم، ترک کنیم. این یعنی به جا گذاشتن تأثیر مثبت، هم بر محیط زیست و هم بر جامعه محلی.
مقصد و زمان سفرتان را هوشمندانه انتخاب کنید
قدم: به جای هجوم بردن به مقاصد فوقمشهور در اوج فصل گردشگری (High Season)، به دنبال “شهرهای دوم” و سفر در “فصل شانه” (Shoulder Season) باشید.
چرا مهم است؟ پدیده گردشگری انبوه، زیرساختهای شهری را فرسوده میکند، قیمتها را برای ساکنان محلی به طور غیرقابل تحملی بالا میبرد و تجربه سفر را هم برای شما و هم برای دیگران به دلیل شلوغی بیش از حد، خراب میکند. سفر در فصلهای خلوتتر (مانند بهار و پاییز در اروپا) به توزیع فشار گردشگری در طول سال کمک میکند. انتخاب شهرهای کمتر شناختهشده نیز باعث میشود پول شما به جوامعی سرازیر شود که بیشتر به آن نیاز دارند.
چگونه انجام دهیم؟
- به جای رم، به بولونیا فکر کنید: هر دو شهر تاریخی و غنی از نظر غذایی هستند، اما بولونیا بسیار خلوتتر و اصیلتر است.
- به جای بارسلون، والنسیا را کشف کنید: والنسیا معماری خیرهکننده، سواحل زیبا و غذای فوقالعادهای دارد، بدون آنکه زیر بار جمعیت له شده باشد.
- سفر در فصل شانه: به جای سفر به سواحل یونان در ماه آگوست، ماه ژوئن یا سپتامبر را انتخاب کنید. هوا هنوز عالی است، قیمتها پایینتر و سواحل آرامتر هستند.
به پلاستیک یکبار مصرف “نه” بگویید
قدم: کیت سفر بدون پلاستیک خود را به همراه داشته باشید: یک بطری آب، یک لیوان قهوه و یک کیسه خرید پارچهای.
چرا مهم است؟ زبالههای پلاستیکی یکی از بزرگترین معضلات زیستمحیطی سیاره ما هستند. بسیاری از مقاصد گردشگری، به ویژه جزایر و کشورهای در حال توسعه، سیستم مدیریت پسماند کارآمدی ندارند. بطریهای آب، نیها و کیسههای پلاستیکی که شما استفاده میکنید، به احتمال زیاد سر از اقیانوسها یا طبیعت زیبای آن منطقه درمیآورند.
چگونه انجام دهیم؟
- بطری آب قابل استفاده مجدد: این مهمترین مورد است. در اکثر شهرها میتوانید بطری خود را از آب لولهکشی (اگر سالم باشد) یا آبسردکنهای هتل و هاستل پر کنید.
- لیوان قهوه تاشو: اگر اهل قهوه یا چای هستید، یک لیوان تاشو سیلیکونی فضای بسیار کمی در کیف شما اشغال میکند.
- کیسه پارچهای: برای خریدهای خود، چه از سوپرمارکت و چه از بازار محلی، از کیسه خودتان استفاده کنید.
- نه گفتن را تمرین کنید: مودبانه به پیشخدمت بگویید که نیازی به نی پلاستیکی ندارید.
سبکبار سفر کنید: ردپای کربن خود را از همان ابتدا کاهش دهید
قدم: تمام تلاش خود را بکنید تا فقط با یک چمدان کابین (Carry-on) سفر کنید.
چرا مهم است؟ این یک معادله ساده فیزیک است: هرچه یک هواپیما سنگینتر باشد، برای پرواز به سوخت بیشتری نیاز دارد و در نتیجه، دیاکسید کربن بیشتری تولید میکند. هر کیلوگرمی که شما از بار خود کم میکنید، در مقیاس یک پرواز کامل و هزاران پرواز در روز، تفاوت بزرگی ایجاد میکند. علاوه بر این، هزینه حمل بار را حذف میکنید و پس از فرود، دیگر منتظر چمدان خود نخواهید بود.
چگونه انجام دهیم؟
- لباسهای چندکاره: لباسهایی بردارید که بتوانید آنها را در ترکیبهای مختلف بپوشید (مثلاً یک شلوار جین تیره که هم برای روز و هم برای شب مناسب است).
- هنر رول کردن: لباسها را به جای تا کردن، رول کنید تا فضای کمتری اشغال کنند.
- لوازم بهداشتی جامد: به جای شامپو، نرمکننده و صابون مایع، از نسخههای جامد آنها استفاده کنید. هم سبکتر هستند، هم احتمال نشت ندارند و هم پلاستیک کمتری مصرف میکنند.
از حیات وحش با فاصله و احترام دیدن کنید
قدم: اصل طلایی را به خاطر بسپارید: “هیچ اثری از خود به جا نگذارید، جز رد پا. هیچ چیزی با خود نبرید، جز عکس.”
چرا مهم است؟ تعامل نادرست با حیات وحش میتواند به حیوانات و اکوسیستم آسیب بزند. غذا دادن به حیوانات وحشی، آنها را به انسانها وابسته میکند و توانایی طبیعیشان برای یافتن غذا را مختل میکند. نزدیک شدن بیش از حد نیز میتواند باعث استرس و تغییر رفتار آنها شود.
چگونه انجام دهیم؟
- فاصله خود را حفظ کنید: برای مشاهده حیوانات از دوربین دوچشمی یا لنز تلهفوتو استفاده کنید.
- هرگز به حیوانات وحشی غذا ندهید: این کار برای آنها خطرناک است و میتواند باعث بیماری یا پرخاشگری شود.
- در مسیرهای مشخص شده بمانید: خروج از مسیرها میتواند به گیاهان حساس آسیب بزند و زیستگاه حیوانات را تخریب کند.
- زباله خود را بردارید: حتی یک پوست میوه هم میتواند برای اکوسیستم مضر باشد.
اقتصاد محلی را تقویت کنید، نه شرکتهای چندملیتی را
قدم: پول خود را مستقیماً به دست مردم محلی برسانید. در رستورانهای خانوادگی غذا بخورید، از صنعتگران محلی خرید کنید و راهنماهای بومی استخدام کنید.
چرا مهم است؟ پدیدهای به نام «نشت اقتصادی» (Economic Leakage) در گردشگری وجود دارد. این یعنی بخش بزرگی از پولی که یک توریست در یک هتل زنجیرهای بینالمللی یا یک رستوران فستفود جهانی خرج میکند، از کشور مقصد خارج شده و به جیب شرکتهای مادر خارجی میرود. با حمایت از کسبوکارهای محلی، شما تضمین میکنید که پولتان در همان جامعه باقی میماند، شغل ایجاد میکند و به حفظ فرهنگ کمک میکند.
چگونه انجام دهیم؟
- غذا: از رستورانهای زنجیرهای دوری کنید. به دنبال تابلوهای کوچک و رستورانهایی باشید که توسط یک خانواده اداره میشوند. از غرفههای غذای خیابانی نترسید؛ آنها اغلب بهترین و اصیلترین طعمها را ارائه میدهند.
- خرید: به جای خرید سوغاتیهای «Made in China» از فروشگاههای توریستی، به بازارهای محلی بروید و صنایع دستی، پارچه یا هنری را بخرید که توسط صنعتگران همان منطقه ساخته شده است.
- تورها: به جای رزرو تور از یک شرکت بزرگ بینالمللی، یک راهنمای محلی پیدا کنید. آنها نه تنها دانش عمیقتری دارند، بلکه داستانهای شخصی و دیدگاههای منحصربهفردی را با شما به اشتراک میگذارند.
در مصرف منابع (آب و برق) صرفهجویی کنید
قدم: طوری در هتل یا اقامتگاه خود رفتار کنید که انگار در خانه خودتان هستید و قبضها را خودتان پرداخت میکنید.
چرا مهم است؟ بسیاری از مقاصد گردشگری محبوب، با کمبود آب مواجه هستند. مصرف بیرویه آب و برق توسط گردشگران، فشار مضاعفی بر منابع محدود محلی وارد میکند. یک دوش طولانی در یک جزیره خشک، تأثیری بسیار متفاوت از یک دوش طولانی در خانه شما دارد.
چگونه انجام دهیم؟
- حوله و ملافه: حولههای خود را آویزان کنید تا نشان دهید که میخواهید دوباره از آنها استفاده کنید. نیازی نیست هر روز ملافههای شما تعویض شود.
- خاموش کردن چراغها و تهویه: هنگام خروج از اتاق، تمام چراغها، تلویزیون و سیستم تهویه مطبوع را خاموش کنید.
- دوشهای کوتاهتر: از دوشهای کوتاهتر و آگاهانهتر لذت ببرید.
به فرهنگ محلی احترام بگذارید
قدم: قبل از سفر، در مورد آداب و رسوم، سنتها و حساسیتهای فرهنگی مقصد خود تحقیق کنید.
چرا مهم است؟ شما یک سفیر فرهنگی از کشور خود هستید. رفتار محترمانه نه تنها تجربه سفر شما را بهبود میبخشد و باعث میشود مردم محلی با آغوش باز از شما استقبال کنند، بلکه به حفظ کرامت و ارزشهای جامعه میزبان نیز کمک میکند.
چگونه انجام دهیم؟
- پوشش مناسب: در بسیاری از کشورها، ورود به اماکن مذهبی (کلیساها، مساجد، معابد) نیازمند پوشاندن شانهها و زانوهاست. همیشه یک شال یا روسری سبک به همراه داشته باشید.
- یادگیری چند کلمه: یاد گرفتن چند عبارت ساده مانند «سلام»، «خداحافظ»، «لطفاً» و «متشکرم» به زبان محلی، راهی فوقالعاده برای شکستن یخ و نشان دادن احترام است.
- اجازه بگیرید: قبل از عکس گرفتن از مردم، به خصوص کودکان، همیشه با لبخند و اشاره اجازه بگیرید.
- چانه زدن: درک کنید که در کدام فرهنگها چانه زدن مرسوم است و در کدام فرهنگها توهینآمیز تلقی میشود. اگر چانه میزنید، منصف باشید.
در اقامتگاههای دوستدار محیط زیست بمانید
قدم: به دنبال هتلها، هاستلها یا اقامتگاههایی باشید که دارای گواهینامههای معتبر زیستمحیطی هستند یا توسط افراد محلی اداره میشوند.
چرا مهم است؟ صنعت هتلداری میتواند مصرفکننده بزرگی از انرژی و آب و تولیدکننده بزرگی از زباله باشد. اقامتگاههای سبز اقداماتی برای کاهش تأثیرات خود انجام میدهند، مانند استفاده از انرژی خورشیدی، سیستمهای بازیافت آب و حذف پلاستیکهای یکبار مصرف. اقامت در یک مهمانخانه محلی (Guesthouse) یا خانهبومگردی نیز راهی عالی برای حمایت مستقیم از جامعه میزبان است.
چگونه انجام دهیم؟
- جستجوی گواهینامهها: در وبسایتهای رزرو، به دنبال برچسبهایی مانند “Travel Sustainable” در Booking.com یا گواهینامههایی مانند Green Key یا LEED باشید.
- هاستلهای مدرن را در نظر بگیرید: بسیاری از هاستلهای امروزی نه تنها ارزان، بلکه بسیار متعهد به پایداری هستند و اتاقهای خصوصی عالی ارائه میدهند.
از جاذبههای گردشگری حیوانی غیراخلاقی دوری کنید
قدم: هرگونه فعالیتی که شامل سوار شدن بر حیوانات وحشی (مانند فیلسواری)، در آغوش گرفتن یا عکس گرفتن با آنها (مانند توله ببرها) یا تماشای نمایشهای غیرطبیعی (مانند رقص میمونها) باشد را تحریم کنید.
چرا مهم است؟ در پشت پرده این جاذبههای به ظاهر جذاب، دنیایی از بیرحمی پنهان است. فیلها برای اینکه به سواری دادن تن دهند، در سنین کودکی تحت شکنجههای وحشتناکی به نام «فاجان» (Phajaan) یا «شکستن روح» قرار میگیرند. ببرها و شیرها اغلب برای آرام ماندن، مواد مخدر دریافت میکنند. با پرداخت پول برای این فعالیتها، شما مستقیماً از این صنعت بیرحمانه حمایت میکنید.
چگونه انجام دهیم؟
- تحقیق کنید: به جای این فعالیتها، به دنبال پناهگاههای واقعی و اخلاقی (Ethical Sanctuaries) بگردید. این مراکز حیوانات نجاتیافته را نگهداری میکنند، به آنها اجازه رفتار طبیعی میدهند و هیچگونه تماس مستقیم یا سواری را مجاز نمیدانند.
- شکاک باشید: اگر یک مرکز به شما اجازه میدهد حیوانی وحشی را بغل کنید، سوارش شوید یا با آن سلفی بگیرید، آنجا یک مرکز غیراخلاقی است.
با وسایل نقلیه عمومی سفر کنید یا پیادهروی کنید
قدم: تا حد امکان از تاکسی یا ماشینهای اجارهای دوری کنید و از مترو، اتوبوس، تراموا و پاهای خودتان استفاده کنید.
چرا مهم است؟ حمل و نقل بخش بزرگی از ردپای کربن سفر را تشکیل میدهد. استفاده از وسایل نقلیه عمومی نه تنها به مراتب سازگارتر با محیط زیست است، بلکه تجربهای بسیار اصیلتر را نیز رقم میزند. شما شهر را از دید یک شهروند محلی میبینید، نه از پشت شیشه یک تاکسی.
چگونه انجام دهیم؟
- کارتهای حمل و نقل بخرید: اکثر شهرها کارتهای چندروزه یا چندسفره ارائه میدهند که سفر با وسایل نقلیه عمومی را بسیار ارزان میکند.
- از برنامههای مسیریاب استفاده کنید: Google Maps یا Citymapper بهترین گزینهها برای مسیریابی با حمل و نقل عمومی در شهرهای ناآشنا هستند.
- لذت پیادهروی: بهترین راه برای کشف یک شهر، پیادهروی است. شما کوچههای پنهان، مغازههای کوچک و کافههای دنجی را پیدا خواهید کرد که در غیر این صورت از دست میدادید.
هوشمندانه کمک کنید
قدم: به جای دادن پول به کودکان متکدی در خیابان، از سازمانهای غیردولتی (NGO) محلی یا پروژههای اجتماعی معتبر حمایت کنید.
چرا مهم است؟ دادن پول به کودکان در خیابان، اگرچه از روی نیت خیر است، اما اغلب یک چرخه معیوب را تداوم میبخشد. این کار کودکان را از رفتن به مدرسه باز میدارد و آنها را در معرض استثمار توسط باندهای سازمانیافته قرار میدهد.
چگونه انجام دهیم؟
- تحقیق کنید: قبل از سفر، سازمانهای محلی معتبری را که در زمینه آموزش، بهداشت یا توانمندسازی جامعه فعالیت میکنند، پیدا کنید. شما میتوانید به جای پول، وسایلی مانند لوازمالتحریر یا کتاب به یک مدرسه اهدا کنید.
- از رستورانها یا کافههای اجتماعی حمایت کنید: برخی کسبوکارها به عنوان بنگاههای اجتماعی فعالیت میکنند و سود خود را صرف اهداف خیرخواهانه یا استخدام افراد آسیبپذیر میکنند.
تجربیات خود را مسئولانه به اشتراک بگذارید
قدم: از پلتفرمهای اجتماعی خود برای ترویج گردشگری مسئولانه استفاده کنید و از به اشتراکگذاری اطلاعاتی که میتواند به یک مکان آسیب بزند، خودداری کنید.
چرا مهم است؟ یک عکس زیبا در اینستاگرام میتواند یک مکان بکر و ناشناخته را در عرض چند ماه به یک مقصد شلوغ و تخریبشده تبدیل کند. ما به عنوان تولیدکنندگان محتوا (حتی در مقیاس کوچک) مسئولیت داریم.
چگونه انجام دهیم؟
- از تگ کردن موقعیت مکانی دقیق (Geotagging) خودداری کنید: برای مکانهای طبیعی و حساس، به جای تگ کردن نقطه دقیق، به نام بردن از منطقه یا پارک ملی اکتفا کنید.
- داستان مثبت را به اشتراک بگذارید: به جای فقط نشان دادن عکسهای زیبا، در مورد راهنمای محلی فوقالعادهتان، رستوران خانوادگی که کشف کردهاید یا تعهد هتلتان به پایداری بنویسید. دیگران را به پیروی از این اقدامات تشویق کنید.
نتیجهگیری: هر قدم کوچک، یک اقیانوس را میسازد
تبدیل شدن به یک گردشگر سبز و مسئول، به معنای کامل و بینقص بودن نیست. این یک مسیر یادگیری است. شاید در یک سفر بتوانید سه مورد از این قدمها را اجرا کنید و در سفر بعدی، شش مورد. مهم، نیت و تلاش آگاهانه است.
سفر مسئولانه، سفر را محدود نمیکند؛ بلکه آن را عمیقتر، غنیتر و معنادارتر میسازد. این یعنی برقراری ارتباط واقعی با مردم، درک عمیقتر از یک فرهنگ و دانستن اینکه حضور شما نه تنها آسیبی به همراه نداشته، بلکه شاید تأثیر مثبتی نیز بر جای گذاشته است. بیایید در سفرهای آیندهمان، فراتر از یک توریست باشیم؛ بیایید مهمانانی محترم، حامیانی آگاه و حافظان سیارهای باشیم که این همه زیبایی را به ما هدیه داده است.
